Ә. Еники. «Бала» Зарифның кичерешләре (Инша)

Татарстанның халык язучысы Әмирхан Еники − хикәяләр остасы. Аның хикәяләре хис-кичерешләргә бай, җыйнак сюжетлы, тирән мәгънәле. Сугыш чорына караган «Бала» хикәясе дә − әнә шундыйлардан. Әсәр 1941 елда языла. Бу − сугышның иң дәһшәтле еллары, аның да аналардан балалар адашып калган, көне-төне фронтка эшелоннар агылган чагы.

Хикәядә алгы позициягә китүче Зарифның урман куелыгында ялгыз бала белән очрашу мизгеле сурәтләнә. Озак йөрүдән елап арыган өч-дүрт яшьлек кызчыкның куркынулы моңсу йөзе, учындагы бер-ике бөртек җир җиләге тәлгәше бер мәлгә аның фаҗигасен ачып куя. Зариф каршылыклы хисләр кичерә: тизрәк баланы күтәреп аласы килә, әмма шунда ук ротадан аерылып калырга һич ярамавын исенә төшерә. Ләкин беренче хис җиңә: баланы якындагы станциягә илтеп, әнисенә тапшыра.

Әлбәттә, Зариф баланы калдырып китсә дә, аның кешелеклелегенә чыян килмәс иде, чөнки ул сугышка китеп бара. Солдат буларак, ул сугышчан бурычын үтәргә тиеш. Рөхсәтсез аерылып калганы өчен аңа ниндидер җәза да бирәчәкләр. Үзенең дә нәкъ шул яшьтәге Фәридәсе булган әти кеше һәм, гомумән, кеше буларак, йөрәге кушканны эшләргә тиешме? Ярдәм итмәсә, солдатның вөҗданы тыныч булырмы, газаплы уйлары белән ул ничек яшәр? Һәр ике очракта да солдатның язмышы кыл өстендә. Зариф намусы кушканча эшли. Ана белән баланың кавышу бәхетенә сокланулы караш ташлый да, ротасы артыннан йөгерә. Бәхеткә, рота ялга туктаган була, ул командирга булган хәлне сөйләп бирә, гамәленә тиешле җәзаны куркып көтә. Ә командир, киресенчә: «Сез зур изгелек эшләгәнсез, рәхмәт сезгә!» − ди.

Зарифның рухи батырлыгы, олы җанлылыгы безне сокландыра. Ләкин ул аны гадәти эш итеп кенә карый, изгелекне күңел кушуы буенча эшли. Шәфкатьле, мәрхәмәтле булу үзеңә дә канәгатьлек бирә, күңел тынычлыгын тудыра бит. Зариф та рухи шатлык кичерде; сугышта күп нәрсә аның үзеннән дә тора икән бит. Дәһшәтле сугыш каршында көчсез түгеллеген аңлый ул. Ә бу хис Зарифны тынычландыра, рухын ныгыта, җиңүгә ышанычын арттыра.

Ә. Еники кеше күңеленең шушындый киеренке мизгелләрен сурәтләве белән безне дә төрле уйларга сала, намус хөкеменә юл ача.