Ә. Фәйзи. «Тукай»
Бирем. «Габдулланың кичерешләре» дигән темага кечкенә күләмле инша языгыз.
Ниһаять, кулдан кулга йөри торгач, Габдулла Җаек шәһәренә килеп җитә. Ә. Фәйзинең «Тукай» романы Габдулланың бу шәһәрдә үткәргән беренче көннәре турында сөйләү белән башланып китә.
Ерак юлларны үтеп килгән Габдулла өчен яңа тормыш башлана. Чирәк малай һәр күргән вакыйганы үзе кичергән, күргән вакыйгалар белән чагыштыра бара. Гади халыкның тормышы монда да Казандагы әти-әниләренекеннән әллә ни аерылмый икән. Ул беренче очрашкан Гыймади белән Гайниямал да көне-төне эшлиләр, байларына хезмәт итәләр. Ләкин бу кешеләрнең гаҗәп кызыксынучан булуларына исе китә Габдулланың. Ул аларга «Әбүгалисина» китабын укый. Күпне белә торган шәкертнең дәрәҗәсе күтәрелеп китә. Габдулла шунда укуның кирәкле эш булуына төшенә. Аның икенче көнне үк мәдрәсәгә (шәһәр мәдрәсәсенә!) барасы килә. Тик монда да ятимлекнең кара шәүләсе мөмкинлек бирми: киез итекләр тишек икән.
Зарыгып көткән көн килеп җитә. Зур өмет-хыяллар белән ул мәдрәсәгә ашкына. «Бу − гади йөреш түгел, балалыктан − олылыкка, бүгеннән − киләчәккә батыр бер омтылыш, кыю бер сикереш ясау иде». Ләкин Габдулланың зур шәһәр мәдрәсәсе турындагы хыялларын беренче көнне үк караңгылык каплап алды. Мәдрәсәсе дә ярым җимерек, шәкертләре − тәрбиясез, хәлфәләре − белемсез.
Габдулла баштарак төшенкелеккә бирелсә дә, үзеннән күп нәрсә торганлыгын аңлый һәм тырыша башлый: сабагын да өйрәнә, иптәшләренә дә ярдәм итә, хәтта рус телен дә өйрәнә башлый. Минемчә, Габдуллада кечкенәдән тырышлык, максатына ирешү өчен көрәш дәрте булган. Шулай булмаса, ул зур шагыйрь була алыр идемени?
Кыскасы, Габдулланың кичерешләре кечкенәдән үк белемгә омтылу, гади кешеләргә ярдәм итү теләге белән бәйләнгән.
Бирем. Шәпеш хәлфә белән Сираҗи хәлфәгә чагыштырма характеристика бирегез.
| Шәпеш (Шәфигулла) хәлфә | Сираҗи (Сираҗетдин) хәлфә |
| 1. Портреты. Озын буйлы. Акай күзле, зур кулларын кая куярга белми, селтәнгәләп һәм аунаклап йөри. 2.Холкы-фигыле. Шәпеш хәлфә усал, тупас, рәхимсез. Балаларны шакмак таккан камчысы белән кыйный. Шәкертләрне кыйнаудан битәр, кыйнамый гына үзәкләренә үтә белә, бер-берсенә каршы куя, мыскыл итә. Ул куштан, ялагай, куркак, байларга ярарга тырыша, мактанчык. Шуның өчен аны улы Талип та яратмый. Шәпеш хәлфә надан, дорфа, ул укыткан шәкертләр үзе шикелле томана, дорфа һәм белемсез булып чыгалар. | 1. Портреты. Сираҗетдин хәлфә − калын түгел, ләкин таза гәүдәле, кечкенә мыеклы, сакалын кырган, тулы битле, көләчрәк соры күзле. Ул мәһабәт түгел, ләкин өстендәге казакие һәм кыска гына чәчен маңгай тиңентен каплап, тигез генә итеп кигән кара хәтфә кәләпүше аның кыяфәтенә ниндидер тулылык, спайлык биреп тора. 2.Холкы-фигыле. Балаларны ярата, алар белән дустанә мөнәсәбәттә. «Мин сез наяннарны беләм бит», − дигән сыман хәйләкәр, һәм шуның белән, дуслыкны белгертә торган карашы белән шәкертләрне үзенә тартып тора. Акыллы, киң күңелле, сабыр, белемле. Кемнең кем икәнлеген аера, кешене таный белә. |
- VI сыйныф 26
- VII сыйныф 37
- VIII сыйныф 52
- Кадерле укучылар!
- V сыйныф Әкиятләр
- Чәчәкләр (Әкият)
- А. Алиш иҗаты
- Ш. Рәкыйпов. «Чәчәкләр сөйли белә»
- Г. Тукай. «Исемдә калганнар» Асрарга бала бирәм, кем ала? (Инша)
- Автобиография
- Г. Тукай. «Шүрәле»
- Г. Тукай. «Пар ат»
- Ф. Әмирхан. «Нәҗип»
- Ф. Әмирханның «Нәҗип» хикәясендә пейзаж
- Минем яраткан эшем (Инша)
- Г. Ибраһимов. «Алмачуар»
- Закирның кичерешләре
- Алмачуар тай булыр (Инша)
- Һ.Такташ. «Ак чәчәкләр» Кышкы салкын көннәрдә (Инша)
- Беренче кар (Инша)
- Карлы көз (Инша)
- Кыш килде (Инша)
- Һ. Такташ. «Караборынның дусты»
- Караборынның кичерешләрен сурәтләүдә авторның осталыгы (Хикәя итү)
- Минем этем (Инша)
- Ә. Еники. «Курай»
- Ә. Еники. «Бала» Зарифның кичерешләре (Инша)
- Г. Кутуй. «Сагыну»
- Г. Кутуй. «Рөстәм маҗаралары»
- Әгәр мин тылсымчы булсам... (Инша)
- М. Җәлил. «Җырларым»
- «Ана бәйрәме» шигыренең халык авыз иҗаты белән уртаклыгы (Инша)
- М. Җәлилнең «Ана бәйрәме» шигырендә ананың кичерешләре (Инша)
- Ф. Кәрим. «Үлем уены»
- Әхтәм образы
- Нәни солдатның тапкырлыгы (Инша)
- М. Кәрим. «Озын-озак балачак»
- Шагыйрь җанлы Әсгать (Инша)
- Ш. Галиев. «Шәвәли маҗаралары»
- Ш. Галиев. «Рәхмәтләр хакында»
- Ш. Галиев. «Сабантуйда җиңелгән малай»
- Л. Фәттаховның «Сабан туе» картинасының репродукциясе өстендә эшләү
- Г. Сабитов. «Ярсулы яз»
- Н. Исәнбәт. «Хуҗа Насретдин» Хуҗа Насретдин − халык герое (Инша)
- VI сыйныф Җырлар
- Г. Камал. «Беренче театр» Хәмзә бай образы (Инша)
- Вәли һәм Хәбибрахман образлары (Инша)
- Биби образы (Инша)
- С. Рәмиев. «Уку»
- С. Рәмиев. «Авыл»
- Туган авылым (Инша)
- Шигырьдә сурәтләнгән авыл (Инша)
- Ә. Фәйзи. «Тукай»
- X. Туфан. «Гөлләр инде яфрак яралар» Шигырьнең үзенчәлеге
- Г. Ибраһимов. «Кызыл чәчәкләр» Биш дусның язмышы (Инша)
- Г. Гобәй. «Маякчы кызы»
- Мәрдән абзый − бары әти, әти... (Инша)
- Илсөяр образына характеристика (Инша)
- И. Юзеев. «Бакчачы турында баллада» Көчле рухлылар гына мактауга лаек (Инша)
- И. Гази. «Өч Мәхмүт»
- Ч. Айтматов. «Беренче мөгаллим» Беренче укытучым (Инша)
- Яхшылык җирдә ятмый (Инша)
- Б. Урманченың «Салтык болыны» картинасы буенча эш
- Р. Миңнуллин. «Энекәш кирәк миңа!»
- Р. Миңнуллин. «Әни, мин көчек күрдем!»
- Ф. Яруллин иҗаты Олы җанлылык кече яшьтән башлана (Инша)
- Ф. Яруллин. «Ак төнбоек»
- VII сыйныф Татар халык мәкальләре
- «Сөембикә бәете»
- Язмышларың фаҗигале, Сөембикә-ханбика
- К. Насыйри. «Әбүгалисина»
- Гыйлем алу − бәхетеңә бару (Инша)
- Г. Тукай иҗаты
- Г. Тукай. «Печән базары, яхуд Яңа Кисекбаш»
- Поэмадагы әкият алымнары (Инша)
- Г. Исхакый. «Кәҗүл читек»
- Әхмәдулланың кичерешләре
- Дәү әнием (Инша)
- Дәрдемәнд. «Видагъ»
- К. Тинчурин. «Җилкәнсезләр» Батырхан образы
- Һ. Такташ. «Гасырлар һәм минутлар»
- М. Әмир. «Агыйдел»
- Артыкбикә образына характеристика
- Ф. Хөсни. «Йөзек кашы» Айдар образы (Инша)
- Минем Госман образына мөнәсәбәтем (Инша)
- Минем халкым − минем язмышым (Инша)
- Шулай үлде Ватан улы (Инша)
- Ә. Еники. «Әйтелмәгән васыять»
- Н. Арсланов иҗаты
- Г. Ахунов иҗаты
- Г. Ахунов. «Артышлы тау буенда»
- Хәсән − минем яшьтәшем (Инша)
- Х. Сарьян. «Бер ананың биш улы»
- Маһисәрвәр апа − бөек ана! (Инша)
- Хәвадис образы (Инша)
- Эчкән кеше − беткән кеше (Инша)
- Мирзаның үлеме − иң югары дәрәҗәдәге мәгънәле үлем (Инша)
- VIII сыйныф Дастаннар һәм аларның барлыкка килүе
- «Идегәй» дастаны (Инша)
- Ф. Кәрими. «Салих бабайның өйләнүе»
- Салих бабайның өйләнүе (Инша)
- М. Фәйзи. «Галиябану»
- Галиябану һәм Хәлил − иске гадәт-йола корбаннары (Инша)
- Ш. Камал. «Акчарлаклар»
- Егет кешене кыюлык бизи (Инша)
- Һ. Такташ. «Алсу»
- Һ. Такташ. «Киләчәккә хатлар»
- Г. Бәширов. «Туган ягым − яшел бишек»
- Халкымның күңел байлыгы (Инша)
- М. Җәлилнең тоткынлыктагы кичерешләре (Эссе)
- Яраткан шигырем (Инша)
- Н. Фәттах. «Итил суы ака торур»
- Тарихлардай килгән хакыйкать (Инша)
- А. Гыйләҗев. «Язгы кәрваннар» Сезнең тормыш − үзе батырлык (Инша)
- Һәр кешенең гомере − язылмаган китап (Инша)
- С. Сөләйманова иҗаты Саҗидә Сөляйманова − минем яраткан шагыйрәм (Инша)
- Ач, шигърият, серләреңне... (Инша)
- Иң татлы тел − туган тел, Анам сөйләп торган тел (Инша)
- По страницам учебников литературы